از بهمن خونین تا بانگ آزادی؛ سرودهای انقلاب چگونه خلق شدند؟

سرودهای انقلاب حالا پس از گذشت چهار دهه همچنان در ذهن‌ها ماندگار و بر زبان‌ها جاری است. سرگذشت هر یک از این سرودها، شمه‌ای است از سرگذشت مردم ایران. ۱۷ بهمن ۱۳۹۷ - ۰۹:۲۵ فرهنگی ادبیات و نشر نظرات - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، گفته می‌شود شعر اولین هنری است که با مردم ایران در انقلاب همراه شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شاعرانی که هم‌صدا با مردم کشورشان، آرمان‌ها و آرزوهایشان را فریاد زدند؛ شعری که هیچ‌گاه خود را تافته جدا بافته از مردم ندانست و نتیجه، تولد سرودهای ماندگاری است که حالا پس از گذشت چهار دهه همچنان در ذهن‌ها ماندگار و بر زبان‌ها جاری است. سرگذشت هر یک از این سرودها، شمه‌ای است از سرگذشت مردمی که با دست خالی اما قلبی پر از امید، برای یک‌بار هم که شده سرنوشتشان را تغییر دادند.

شعر در سال‌های پس از انقلاب رشد چشمگیری چه از حیث محتوایی و چه از نظر کمی داشت. طی سال‌های اخیر آثار به یادماندنی بسیاری خلق شدند، اما در این میان هنوز سرودهای انقلابی جایگاه خاصی در میان مردم دارند. اما این سروده‌های آرمان‌خوان روشن‌بین چگونه خلق شدند؟ شاعران آنها با چه انگیزه‌ای دست به خلق این آثار آن هم در خفقان رژیم طاغوت زدند؟

شاید یکی از جالب‌ترین سرگذشت تولد سرودهای نوستالژیک دهه 50، به سرود «بهاران خجسته باد» اختصاص دارد. این سرود که ابتدا با عنوان «سرود بهار» در سوگ پاتریس لومومبا، مبارز ضد استعمار، توسط عبدالله بهزادی گفته شد، ماجرای جالبی دارد. در اسفندماه سال 1339 در مجله «سپید و سیاه» شعری با عنوان «سرود بهار» منتشر می‌شود که خطاب به همسر لومومبا سروده شده است. گویی شاعر، کشته شدن لومومبا را تولدی دوباره برای این مبارز خستگی‌ناپذیر می‌داند:

به بانوی سوگوار، که در ماتم شهید بنالید و زان نوا، دل عالمی تپید

بهاران خجسته باد!

سال‌‌ها بعد کرامت دانشیان با استفاده از چند بیت این شعر، سرودی با عنوان «بهاران خجسته باد» ساخت که تا امروز به یادگار مانده است. دانشیان این سرود را به بچه‌های مدرسه سیلران، از شهرستان‌های مسجد سلیمان، نیز یاد داد؛ به طوری که بچه‌ها سر صف صبحگاهی این سرود را به جای سرود شاهنشاهی اجرا می‌کردند. بعدها وقتی دانشیان به زندان افتاد، این سرود به میان زندانیان هم‌بندش نیز راه یافت و بر سر زبان‌ها افتاد. نشریه «فرهنگ نوین» در بهمن 59، درباره فراگیر شدن این سرود در میان مردم می‌نویسد که پس از اعتراضات مردم و همراه با آزادی زندانیان سیاسی، «بهاران خجسته باد» هم به میان مردم آمد.

این سرود بعد از 22 بهمن 57 توسط اسفندیار منفرزاده آهنگسازی شد. منفرزاده به علت نبودن امکانات کافی و دسترسی نداشتن به ارکستر، خود به تنهایی تمام سازها را ابتدا تک‌تک می‌نوازد و بعد همه را با هم میکس می‌کند.

***

نام حمید سبزواری با نام سرودهای انقلابی گره خورده است. بسیاری از سرودهای ماندگار و تأثیرگذار در تاریخ انقلاب اسلامی، مربوط به اوست. هرچند سبزواری در قالب‌های دیگر و موضوعات متنوعی فعالیت کرده است، اما بیشتر ایرانی‌ها او را با سرودهایی چون «خمینی ای امام» و «بانگ آزادی» می‌شناسند. سبزواری پس از پیروزی انقلاب نیز سرودهای مختلفی سرود؛ از همراهی با رزمندگان و جبهه‌ها گرفته تا مناسبت‌های مختلف. گفته می‌شود که بخش عمده اشعار او، حدود 300 قطعه، سرودهایی است که برای انقلاب یا درباره آن سروده است.

به یاد پیر آرمانگرای شعر انقلاب+ عکس و فیلمشعر انقلاب با پیامی‌تازه از مرز‌ها فراتر خواهد رفت

سبزواری در یکی از آخرین مصاحبه‌هایش، در گفت‌وگو با تسنیم درباره شرایط نامناسبی که رژیم پهلوی برای سرودن این اشعار ایجاد کرده بود، گفت: من هم در آن ایام، چه در زمانی که در سبزوار بودیم و چه زمانی که به تهران آمدیم، حال و هوای مردم را می‌دیدم و شب‌ها همان احساسات را در شعر می‌آوردم. در ابتدا برخی از شاعران که روشنفکر بودند، به ما طعنه می‌زدند، اما ما در جواب آنها چیزی نمی‌گفتیم. این اشعار را خدا بر زبان هر کدام از ما شاعران جاری می‌شد، شعرهایی مثل «ای بانگ آزادی است»، «برخیزید ای شهیدان راه خدا» و ... .

سبزواری خانه‌اش را پیش از انقلاب به انجمنی برای شاعران انقلابی تبدیل کرد. شاعرانی چون اوستا، قدسی مشهدی، سپیده کاشانی و ... از جمله شاعرانی بودند که در ابتدا در محافل شعری شرکت می‌کردند. بعدها شاعران دیگری چون علی معلم نیز به این جمع پیوستند. حسین شمسایی، از دوستان نزدیک زنده‌یاد سبزواری و از جمله شاعرانی بود که در این جلسات حضور داشت. او در این‌باره می‌گوید: خاطرم هست که فشار و اوضاع سیاسی و امنیتی در آن زمان به گونه‌ای بود که به راحتی نمی‌توانستیم کار فرهنگی انجام دهیم. استاد هم از این قضیه مستثنی نبودند. ایشان اشعاری را که قابل پخش نبود، در برخی از نقاط این خانه مانند جامه‌دان، پنهان می‌کردند تا بعد اشعار را در میان همان گروهی که داشتند، بخوانند. مثلاً خاطرم هست، قصیده محکمی درباره جشن‌های 2500 ساله با این مطلع سروده بودند:

ای ساز کرده قصه زال زر
از دست داده دانش و کر و فرّ

از دخمه برون به در آورده
دندان گیو و جمجمه نوذر

می‌بینمت به معرکه چون ضحاک
آنک نوای کاوه آهنگر

مردم ز بند رسته و بربسته
دست تو و قبیله تو یک‌سر ...

این را حدود سال‌های 45 سروده بودند، یعنی 15 سال قبل از انقلاب، اما محتوای این اشعار به صورتی بوده که نمی‌توانستند آن را در میان غیر از شاعرانی که خود انقلابی بودند، بخوانند.

***

اما یکی از سرودهایی که همزمان با ورود امام(ره) به کشور ساخته و اجرا شد، سرود معروف «بوی گل سوسن و یاسمن آید» است. زنده‌یاد محمدعلی ابرآویز، شاعر این سرود، طی سال‌های پس از انقلاب 18 سرود درباره انقلاب خلق کرد که از این میان «دیو چو بیرون رود، فرشته درآید» و «بوی گل سوسن و یاسمن آید» از دیگر اشعار، معروف‌ترند.  

زنده‌یاد ابرآویز در تابستان سال 1357 که برای ثبت اختراعی به انگلیس سفر کرده بود، از طریق تلویزیون از اخبار انقلاب ایران مطلع شد و خود را به سرعت به ایران رساند. او با مشورت گرفتن از رهبران انقلاب اسلامی از جمله  شهید دکتر بهشتی تصمیم گرفت بضاعت هنری خود و سازمان تبلیغاتی‌ باتجربه‌اش را در پیشبرد اهداف انقلاب به خدمت بگیرد. ابرآویز اعضای گروه سرود خود را با همفکری شهید دکتر مفتح و مرحوم طالقانی از جوانانی که در مجالس این بزرگواران شرکت داشتند، انتخاب و فعالیت خود را شروع کرد. وی در اوج روزهای حکومت نظامی رژیم طاغوت با هزینه شخصی خود استودیوی موسیقی اجاره کرد، اعضای گروه سرود را در آنجا گرد آورد و به شکل مخفیانه و به دور از چشم نیروهای اطلاعاتی و نظامی رژیم، به تولید و ساخت سرودهای انقلاب پرداخت. از این لحاظ شاید بتوان گفت که او در کنار رادیو و تلویزیون و ارشاد آن زمان، تنها تهیه کننده مستقل هنر انقلاب محسوب می‌شد که با هزینه شخصی آثار و محصولات متنوع هنری را به تولید می‌رساند اما کسی او را چندان در صحنه نمی‌دید.

حاصل این دوره از فعالیت‌های ابرآویز و گروه وی، تولید 18 کاست موسیقی انقلابی ماندگار در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب بود؛ سرودهایی که بعضاً با ذائقه و هنرمندی خود وی در مقام شاعر و تنظیم‌کننده به گوش مردم رسید.

***

خلق سرودهای ماندگار انقلابی تنها محدود به تهران نشد. در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب، شهرستان‌ها نیز وارد میدان شده و شروع به فعالیت در زمینه هنر انقلابی به ویژه سرودهای انقلابی کردند. سرود «بهمن خونین جاویدان» از جمله این سرودهاست که در دومین سالگرد پیروزی انقلاب، در مرکز صدا و سیمای استان فارس تولید شد. همافر شاعر این سرود بود و حمید بهبود نیز آهنگسازی آن را برعهده داشت. این سرود که برای رفع خلأهای موجود در زمینه سرودهای انقلابی ساخته شد، در نهایت توسط حدود 15 نفر اجرا شد که از این جمع، چهار نفر بعدها به شهادت رسیدند.

عرفان‌پور: شعر انقلاب محدود به موضوعات سیاسی نیستنیاز امروز شعر انقلاب چیست؟حضور کاروان شعر انقلاب بر سر مزار قیصر امین‌پور

 سعید ذاکر حسین، از سازندگان این سرود، درباره چگونگی تولید آن می‌گوید: آهنگ "بهمن خونین جاویدان" را یکی از همکاران ما مرحوم حمید بهبود که از بچه های سپاه بود و بعدها درس خواند و پزشک شد و چند سال قبل فوت کرد، ساخت. شاعر آن هم یکی از دوستان به نام آقای همافر بود که چند سال بعد رئیس اداره ارشاد اسلامی شیراز شد. آهنگ و شعر سرود مثل شرایط آن روز گروهی و هیئتی ساخته شد؛ یعنی مثلا آقای همافر یک مصراع را می سرود و در ادامه آن می ماند؛ سپس ما کمکش می کردیم تا شعر کامل شود. در نهایت با وسایل بسیار حداقلی در صدا و سیمای شیراز سرود را ضبط کردیم. حدود ده، پانزده نفر در گروه سرود بودند که سه چهار نفر آنان شهید شدند و بقیه هم متفرق شدند. این سرود در یک شرایط خیلی ابتدایی، هیأتی و با عشق ساخته شد.

انتهای پیام/

R1013197/P/S4,35/CT7 واژه های کاربردی مرتبط ادبیات انقلاب اسلامی

منبع: تسنیم

کلیدواژه: ادبیات انقلاب اسلامی ادبیات انقلاب اسلامی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۶۴۹۶۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بسیج سازندگی؛ نهالی روییده از بطن حقیقت انقلاب اسلامی

به گزارش حوزه سیاست و اقتصاد خبرگزاری تقریب، به نقل از روابط عمومی سازمان بسیج سازندگی، سرلشگر پاسدار حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار پیامی سالروز تأسیس بسیج سازندگی را تبریک گفت.

در متن این پیام آمده است: 

بسم الله الرحمن الرحیم

کار جهادی به معنای کار برخاسته از ایمان و به کارگیرنده هرچه بیشتر از ظرفیت وجودی انسان است.

مقام معظم رهبری

۱۷ اردیبهشت‌ماه در تقویم تاریخی میهن اسلامی مزین به نام بسیج سازندگی از نهاد‌های روییده از بطن حقیقت انقلاب اسلامی است؛ امروز بسیج سازندگی ارائه تعریف نوینی از مدیریت جهادی در عرصه‌های سرنوشت و دلدادگی و ولایتمداری در مسیر تابناک آرمان‌های انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

بسیج سازندگی طی سال‌های فعالیت خود با اتکا به انگیزه و همت والای جوانان مومن و انقلابی و ورود به میدان‌های سازندگی، خدمت‌رسانی و محرومیت‌زدایی و دیگر عرصه‌های مختلف نیاز کشور به ویژه عمرانی، آبرسانی، نهضت کمک‌های مؤمنانه، اقتصاد مقاومتی و ... به شایستگی از توانمندی‌های شگفت‌آور و غیر قابل انکار خود برای آبادانی ایران عزیز رونمایی کرد و با ترسیم نقش مؤثر پویا و حیات‌بخش تجربه گرانبها و الهام‌بخشی فراروی علاقه‌مندان به انقلاب و نظام اسلامی فراتر از جغرافیای این سرزمین گشود.

حضور مجاهدانه و هوشمندانه در صحنه‌های پرمسئولیت خدمت‌رسانی و مردم‌یاری با نصب‌العین قرار دادن منویات و رهنمود‌های حکیمانه رهبر عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای از شاخصه‌های برجسته سازمان بسیج سازندگی است که موجبات گسترش فرهنگ و تفکر ناب جهادی بعنوان یادگار ارزشمند حضرت امام خمینی (ره) را بین جوانان ایران اسلامی رقم زده است.

اینک در گام دوم انقلاب اسلامی که تجلی عزت‌مداری، اقتدار، پیشرفت و شکوه ایران عزیز در مسیر تمدن‌سازی و درک عصر ظهور است، باور داریم رفع محرومیت با اتکال به خداوند متعال و برخورداری از تفکر و روحیه جهادی و عمل انقلابی و اعتماد به نیروی انسانی مخلص و شیفته خدمت و فداکاری امکان‌پذیر خواهد بود.

اینجانب سالروز تشکیل بسیج سازندگی را به مسئولان ارجمند و یکایک جهادگران خدوم این نهاد مقدس تبریک می‌گویم و امیدوارم حرکت متعهدانه و مخلصانه جهادگران ولایی و انقلابی تحت تعالیم اسلام ناب محمدی (ص) و آموزه‌های تاریخی انقلاب، در راستای جلب رضای پروردگار، خرسندی مقام عظمای ولایت و رهبری و رضایت ملت شریف ایران، شکوهمندانه و پرفروغ‌تر از گذشته تداوم یابد.

سرلشگر پاسدار حسین سلامی 
فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

انتهای پیام/